Grocott's Mail
    Facebook Twitter Instagram
    Saturday, December 6
    Facebook Twitter Instagram
    Grocott's Mail
    • NEWS
      • Courts & Crime
      • Features
      • Politics
      • People
      • Health & Well-being
    • SPORT
      • News
      • Results
      • Sports Diary
      • Club Contacts
      • Columns
      • Sport Galleries
      • Sport Videos
    • OPINION
      • Election Connection
      • Makana Voices
      • Deur ‘n Gekleurde Bril
      • Newtown… Old Eyes
      • Incisive View
      • Your Say
    • CUE
      • Cue Archives
    • ARTSLIFE
      • Makana Sharp!
      • Visual Art
      • Literature
      • Food
      • Festivals
      • Community Arts
      • Going Places
    • OUR TOWN
      • What’s on
      • Spiritual
      • Emergency & Well-being
      • Covid-19
      • Safety
      • Civic
      • Municipality
      • Weather
      • Properties
        • Grahamstown Properties
      • Your Town, Our Town
    • OUTSIDE
      • Enviro News
      • Gardening
      • Farming
      • Science
      • Conservation
      • Motoring
      • Pets/Animals
    • ECONOMIX
      • Business News
      • Entrepreneurship
      • Personal Finance
    • EDUCATION
      • Education NEWS
      • Education OUR TOWN
      • Education INFO
    • EDITORIAL
    Grocott's Mail
    You are at:Home»NEWS»Bayaphela ababhali abatsha besiNtu
    NEWS

    Bayaphela ababhali abatsha besiNtu

    Linda PonaBy Linda PonaDecember 9, 2022Updated:December 12, 2022No Comments2 Mins Read
    Facebook Twitter Pinterest LinkedIn Tumblr Email
    In loving memory

    Ngu ZONGEZILE MATSHOBA, umphathi we-Education and Public Programmes e-Amazwi South African Museum of Literature

    Isithongo sokuwa kwakhona komnye umbhali wesiXhosa esisulungekileyo ngowama-30 kuNovemba 2022 nobesaze ngobuso ezweni, uCebo Solombela (1988 – 2022) kusishiya sothukile. Ngokwesibhengezo esikhutshwe ngabakwa-Pan South African Language Board (PanSALB) kumakhasi onxibelelwano, okaSolombela uya kubekwa kwikhaya lakhe lokugqibela ngowe-17 Disemba 2022 eZazulwana, eGcuwa. IZazulwana yaziwa kakhulu ngencwadi yedrama ka-W.K. Thamsanqa edume kunene ethi, Buzani Kubawo. Le ncwadi nefundwa kwibanga leshumi ikhe yadlalwa eqongeni, futhi yenziwa kwanomdlalo kanomathotholo.

    Lo kaSolombela nokhulele eMdantsane ebexhaphakile eRhini, equqa ebuyelela ingakumbi ngethuba leminyhadala yokubalisela abantwana amabali, i-Puku. Wayencedisa kakhulu ekukhokheleni iinkqubo zalomnyhadala nowawukhokelwa ngumama uElinor Sisuslu. Udyushile eqongeni encanca amava kumagqala anjengooGcina Mhlophe nooSindiwe Magona.

    Uthando lwakhe loluncwadi, ingakumbi olwabantwana lwambuyisela eRhini kwakhona ngowama-2016. Ngeloxesha i-Amazwi South African Museum of Literature yayisingathe iqela i-Book Dash nelivelisa iincwadi zabantwana abancinci ngeeyure ezilishumi elinambini kwilanga elinye qwaba. Apho uSolombela wabhala eyakhe ethi ‘Umbovane Owonqenayo’ (2016). Loo ncwadi, nesele iguqulelwe nakwezinye iilwimi, iyafumaneka simahla kwisayithi yabakwa-Book Dash.

    OkaSolombela ukhe waxelenga kwiqumrhu i-Nelson Mandela Institute for Education and Rural Development neyinxalenye yeSebe eliseMonti leDyunivesithi yase-Fort Hare. Umsebenzi wakhe apho wawuquka ukuphuhlisa ulwimi nokukhuthaza ukufunda kumasipala i-OR Tambo ingakumbi eQunu, eBizana naseMqanduli. Nanjengamhleli kwakunye nomcwangcisi wencwadi, uSolombela ukwancedisile apho kwaNokholeji kwincwadi ethi ‘Uhambo lukaQhama’ (2018).

    Lo mbhali nombalisi wamabali waziwa kakhulu ngombongo wakhe ochubekileyo othi, ‘Mandiqinis’umqolo Ndiqonde Ngqo’. Lo mbongo unesiXhosa esingangxengwanga ukhe wapapashwa nakukhuphiswano i-Avbob Poetry Project.

    Mandiqinise Umqolo

    Mandiqinise umqolo ndiqonde ngqo,
    kuba ingqiqo ndiyigqibile
    Ndiqiqile, ndilaqaza, ndiqhubeka, ndisiza ngqo
    Ndabashiya bequmbile, basuka baququzela
    bengqunga, begquba
    Mandiqinise umqolo niqonde ngqo

    Isiqhelo siyoyisil’ingqondo.
    Kum badibene nomqobo, bayabhuqeka
    Ndizakuba qhuqha imiqolo ze ndibondle
    ngamasi oqobo, ndibaqhawul’uqhoqho

    Ndibaxhesha ngezixando, ndibe ndibaxakathise
    imifanekiso ntekelelo, babile bathi xhopho
    Ndibe ndixhelelw’’eXhukwane, ndixhosa
    isiXhosa esingangxengwanga
    Batsho bangxengxeze

    Kaloku ungenile umXhosa, ligama
    Unixhelel’ixhwane khon’ukuze nixazulul’ingxaki
    Ezixananazileyo kulomzi kaXhosa
    Xhosani ke ningaxhali kuba ndilixhwele kulamagama

    Xhwithani, nixhwithelana, nixazulula
    Iingxaki ezixananazileyo apha kaXhosa

    Kaloku ndininikile umhlahla-ndlela
    Ze ningaxhwitha-xhwithani
    Nigragrama nigragramelana
    Nijongene ngeikhondo zamehlo

    Khumbula
    Luxhwitha-xhwithwano
    Wonk’ubani ufuna isikhundla
    IiNkosi, iiKumkani nditsho nezithwalandwe
    Zixhwithana, zixholana, zixhelana
    Zikrwempana, zikrwitshana, zikrazulelana
    Zinyolana, zinyoba, zidyobhana, zityholana
    Zigragrama, zigragramelana
    Zijongene ngezikhondo zamehlo

    Kaloku apho encotsheni, kulapho
    Lifumaneka khona inqatha
    Kufumaneka oohlohl’esakhe, kulapho
    Wonk’ubani atsalela kwelakhe icala
    Kusegcibhala, eKanana, elizweni ledinga
    Wonke umntu utya ayithandayo

    Ngeloxesha apha ezantsi
    Iimpula zikalujaca, zabela, zisohlulelana ngesihlunu
    Zileqana, ziqengqana, zibhuqana, zibhukuqana
    Phezu koluthuthu lwendlala

    Ziqamele ngengqiniba kuphel’ingqiqo ukuqonda
    Kungqongophele nenqatha etafileni

    Zibuqeka zibhukuqeka phezu kwaloqaqaqa
    Kwaqhawuk’uqhoqhoqho

    Ngeloxesh’abagqada-mbekweni,
    Bayaquq’ebhekileni, ziyazal’ezabo iipokotho
    Phofu imiqol’ivelile

    Ngelabo bathi basigqibile, basiqengqel’ugodo
    Kodwa sibakrobele
    Babhinqele phezulu

    Bayaququzela basithembisa ngobo obungcono
    Kodwa babhibhidl’amazinyo
    Kaloku izinyo eliqaqambayo liviwa ngumninilo
    Ndithetha indlala nentswelo misebenzi

    Mandiqinis’umqolo ndiqonde ngqo

    I-Amazwi ithi ngxe kusapho, izalamane zakwaSolombela, kwakunye nezihlobo naye wonke omnye umntu othe waneyweba yokuhlangana asebenzisane nelitsha-ntliziyo lolwimi lwesimXhosa. Yanga umphefumlo wakhe ungaphumla ngoxolo.

    Previous ArticleWhat’s on – 9-16 December
    Next Article Checkmate!
    Linda Pona

      Comments are closed.

      Latest publication
      Search Grocott’s pdf publications
      Code of Ethics and Conduct
      GROCOTT’S SUBSCRIPTION
      RMR
      Listen to RMR


      Humans of Makhanda

      Humans of Makhanda

      Weather    |     About     |     Advertise     |     Subscribe     |     Contact     |     Support Grocott’s Mail

      © 2025 Maintained by School of Journalism & Media Studies.

      Type above and press Enter to search. Press Esc to cancel.