Grocott's Mail
    Facebook Twitter Instagram
    Thursday, May 15
    Facebook Twitter Instagram
    Grocott's Mail
    • NEWS
      • Courts & Crime
      • Features
      • Politics
      • People
      • Health & Well-being
    • SPORT
      • News
      • Results
      • Sports Diary
      • Club Contacts
      • Columns
      • Sport Galleries
      • Sport Videos
    • OPINION
      • Election Connection
      • Makana Voices
      • Deur ‘n Gekleurde Bril
      • Newtown… Old Eyes
      • Incisive View
      • Your Say
    • ARTSLIFE
      • Cue
        • Cue Archives
      • Makana Sharp!
      • Visual Art
      • Literature
      • Food
      • Festivals
      • Community Arts
      • Going Places
    • OUR TOWN
      • What’s on
      • Spiritual
      • Emergency & Well-being
      • Covid-19
      • Safety
      • Civic
      • Municipality
      • Weather
      • Properties
        • Grahamstown Properties
      • Your Town, Our Town
    • OUTSIDE
      • Enviro News
      • Gardening
      • Farming
      • Science
      • Conservation
      • Motoring
      • Pets/Animals
    • ECONOMIX
      • Business News
      • Entrepreneurship
      • Personal Finance
    • EDUCATION
      • Education NEWS
      • Education OUR TOWN
      • Education INFO
    • EDITORIAL
    Grocott's Mail
    You are at:Home»Uncategorized»KASCHULA TRIBUTE-LICENCE TO WRITE
    Uncategorized

    KASCHULA TRIBUTE-LICENCE TO WRITE

    Grocott's MailBy Grocott's MailMarch 2, 2017No Comments5 Mins Read
    Facebook Twitter Pinterest LinkedIn Tumblr Email

    The first of March was a very special day for professor Russell Kaschula. He has become an icon in most people’s lives, especially to those whom he has taught, mentored and inspired. Kaschula is not only the NRF SARChI Chair in the Intellectualisation of African Languages, Multilingualism and Education; he is also the father of ‘Technauriture’ (a term referring to the contribution of technology to the preservation and popularising of oral performance in Southern Africa). He has done a lot to elevate isiXhosa poetry. 

     

    UFAFA OLUDE
    Yintak' obusi kumzi kaXhosa
    Siphakula sijolise kuyo kuba
    Olufaf' olude 
    lusikhombis' ubuncwane
    Sisity' esihle esingazange 
    sadlela
    Yintong' entle egawulw' 
    ezizweni
    Ingxangxos' egxanyel' 
    ezizweni

    Sebekubik' amabala 
    bekunyephuza,
    bekudlis' igusha, wen’ 
    ujonga phambili
    Ndoma ndijing' Iliso 
    kwedini yasemzini 
    eyafika ngokuthwal' 
    uxanduva yaphuhlisa,
    Yaphuhlis’ ulwimi 
    lwakaNtu phakathi 
    kokhwel' ecingweni, 
    "oosingaMaXhosa
    abafe bethwel' 
    umnqwazi" qhubeka! 
    Qhubeka, wena ubhexesha.
    Amade ngawetyala! 
    Ah! Kaschula! 
    Tsi ndingabonga de 
    litshone ngawe!
    Ngcingcilili!
    – nguAkhona ‘Bhodl’ ingqaka’ Mafani

    UBUNJINGALWAZI
    Ubunjingalwazi 
    bungayintoni na?
    Bungayintoni 
    ngaphandle kobuthandazwe?
    Kant' amaXhosa 
    ayethetha oku,
    xa esith' isandla sihlamb' 
    esinye?
    Kodwa ezakho izandla 
    zihlamba isizwe,
    Ewe zihlamba zihlambulula 
    isizwe sikaXhosa
     
    Sikubonile usilwa 
    ukutshabalala kwesiXhosa
    Sele abanini bolwimi besoyika behlehl’ umva
    Wena wama, wayintsika, 
    ugxile ekubeni ulwimi 
    lwesiXhosa malusetyenziswe luhlonitshwe, 
    Kumaziko emfundo malufundiswe, maluphuhliswe!
     Ewe nakule lahleko 
    yalo malukhawuleze 
    luphuthunywe Ubunjingalwazi sibubona kuwe mzukulwana 
    kaKaschula!
    Sithi camagu kuwe mhlekazi! Camagu baw' uKaschula!
    – nguSiphelo ‘Nqontsonqa’ Dyongman

    UMBHAYIZO WEENYHWAGI
    (Isinikizelo kuProfesa Russell H Kaschula)
    Deda mhlangala, le nyashaza namhla iyaswabuluka 
    Iphapha nentlwayelelo yamathwathwa obomi.
    Thina sigxotha isitshatshela sobuganyonyo.
    Iingqungquthela zengqondo siziphangile namhla 
    asilambathi,
    Kuba nakwizitywakadi 
    zamahlathi 
    silondoloza izichenene.
    Soleka umsundulo sikhweza iintlambo. Kanti lona
     olu nxano
    Luncanyiswa 
    ziingqimba zomgquba.
    Nakwiimbizo zezala 
    siphosa igolide.

    Bathe besithi xathula, 
    sathi Kaschula;
    Baye bathi rhuthula, sathi 
    thina Kaschula;
    Bakuthi mathula, siye 
    sathi Kaschula;
    Nabathe Rhashula, baxelelwe bathula,
    Sithe, makwedini, lo ke 
    yena sithi nguKaschula!

    Asizidwangube zodwa 
    ezibonisela iimpindo zeTsitsa;
    Nenjojeli yakwaKaschula 
    ithe ndimde ngako konke;
    Ingcotshile yade 
    yankatshela neenqanawe
    Kuba naphesha kweelwandle le ngqavula yolwazi iyaqokela.
    Wofika idimbaza kwizisele zesiXhosa, bahlahlambe abomthomnyama,
    Bathi, ‘Kwathi, kwathi, 
    yini na le?’
    Iphendule iminyanya ithi le nto umoya inentumekelelo.
    Namhlanje nali elamanyange, sebe-sebe, ngale kwemida 
    yolusu.
    Lodenda kuba kutheni na, kuba lona alizulelwa 
    nazizisebezo zaseBhakubha?
    Namhlanje sixakathula namaqhathula akhotha 
    exathula ethe chu noKaschula.
    Ndimi!   
    – nguSimthembile Matyobeni

    AH! SOMALWIMI!
    Hlabelani bafazi nenz’ intsholo
    Zintombi bizan’ amayeyeye
    Niqambe nigraye nisile
    Nisenz’ umtyangampo nixel’ abafo
    Ngaye lo Somalwimi

    Tsiyoooooooo!
    Wavel’ eKapa singamazi 
    Ethwele ethwalisiwe
    Ephekiwe phantsi kweso sandla
    SikaPeter Mtuze ethuthuzele
    Emthuthuzela ecaleni kooYaliManisi

    Iimbongi zikaNtu zazal’ imbongi
    Zayizala yabonga ngokwahlukileyo
    Izibongo zayo zondel’ ezingqondweni
    Kwimizi ngemizi iyabongwa
    Kwimizi ngemizi kuthethwa ngayo
    Le mbongi inguSomalwimi

    Ah! Somalwimi!
    Uzibhunyul’ izibhunqe zobuthi
    Zokucalulana ngobuhlanga
    Sathi sijong’ uMlungu
    Suka sabon’ indoda yomXhosa
    Exhosa ixhosile
    Ah! Somalwimi!

    Ndiyekeni mna ndingabongi 
    Ndinqandeni mna ndingathethi
    Kuba ukuthetha kwam 
    Ndithetha kucamngc’ abanye 
    Koko ndikuthethileyo
    Siya kunqaka Somalwimi
    Sithi nenenene ibhekile uyayazi
    ‘Ba bekungenjalo ngele wasixelelayo

    Ah! Somalwimi!
    Kwedin’ iintonga ziqoqiwe
    Amadalo aloliwe
    Sikunik’ izandla siyakuntyontyela
    Nyantsula Somalwimi sikunik’ iintsikelelo
    Siyakuqhwabela sikunik’ ihlombe
    Sivumele sithi iilwimi unazo
    Kodwa ulwimi akunalo
    Buza kwabakwaziyo
    Ah! Somalwimi!
    – nguDumisa Julius Mpupha

     

    UMHLA WOKUQALA KWEYOKWINDLA
    Ngomhla wokuqala k
    weyoKwindla kuloo minyaka
    Umhlaba wazuz’ isipho, 
    isipho esiyindodana
    Wathi uzuz’ usana kant’ 
    uzuz’ intlahla
    Wazuz’ intlahla kuba kwazalwa uKaschula
    Bathi unguKaschula kanti unguMagrazalula!

    Bafazi ndiboleken’ iindlebe naz’ iindab’ ezimnandi
    Madoda bazan’ 
    iindlebe nirhabule nal’ ulwazi
    Mlisela nomthinjana sondelani ningathi beningazi

    Ngalo mhla kwazalwa 
    iNjingalwazi
    Ndithetha ngeNjingalwazi ejing’ ulwazi
    INjingalwaz’ 
    ebalasele ngokuphand’ ulwazi

    INjingalwazi engagcisiyo 
    ngolwazi
    INjingalwazi 
    ephila ngokusasaz’ ulwazi
    Ah! Mhlekazi! Ndiyakhahlela ndikothulela umnqwazi!
    – nguHleze Kunju

    UWARHASHULA
    Mzukulwana kaKaschula
    Ngenene unguwaRhashula
    Igqirha eliyindoda likaDingezweni
    Elabonwa ngoka Mntuze
    Igqirha lamagqirha elakuthwesayo
    Ndiyarhanela wakuthwesa ngesilo
    Ekulungiselela umsebenzi onzima
    Wokuxhonkxa iinkcubabuchopho
    Oogqirha beelwimi zamaAfrika
    Iingcaphephe zolwimi noncwadi

    Ntlambi yeentlambo zamaQwathi
    Mxhonkxi wemithi yamahlathi aseGoso
    Kanti ngaloo ndlela uncanca isiXhosa
    Kanti ngaloo ndlela uphantsi koqeqesho
    Oluya kukwenza ulutho mhla ngowayekela.

    Mnyamezeli njengookhokho bakho
    Awath’ amaNgesi abenz’ igwiba lawo
    Kanti abazuzis’ ithamsanqa
    Badal’ ubudlelwane
    Badal’ unxibelelwano
    Belungiselela ikamva elingaziwa bani.

    Sizukulwana samaJamani namaWendu
    Basiphathela amaJalumane neentsimbi zeplastikhi
    Ambatha amakhosikazi ahomba ngezidanga amadoda
    Zaphuhlisana iinkcubeko
    Bath’ abakhwetha bakho
    Athi amagqirha owathwesileyo
    Usibonisile ukuba ukwanda kwaliwa ngumthakathi
    Usibonisile ukuba abantu ngabantu ngobuntu
    Usibonisile ukuba umntu ngumntu ngabantu
    Athontelana amaAfrika ezo kufunxa ulwazi.

    Dadela enzulwini mzukulwana kaKaschula
    Gqwetha ude uye kuma ngeJaji
    Kakade wayinikwa intonga kwaSesile

    Ngesigama, ngolwimi ngenkcubeko
    Hlanganisa imihlambi eyalanayo
    KwiSebe leeLwimi
    kwiYunivesithi ngokubanzi
    Kwisixeko esiyingxaki
    Isixeko seengcwele
    Esiphantsi kweNtaba yezono

    Isiphiwo sakho singummangaliso
    Sokudal’ ulwazi
    Sokudal’ uxolo
    Uwatyhutyhile amaziko emfundo
    Ah! Daluxolo! Ah! Dalulwazi!
    Sivuyisana nawe ngomhla wakho wokuzalwa
    UQamata akusikelele akuthamsanqelise. 
    – nguGodfrey Mona

     

     


    UMHLA WOKUQALA 
    KWEYOKWINDLA
    Ngomhla wokuqala k
    weyoKwindla kuloo minyaka
    Umhlaba wazuz’ isipho, 
    isipho esiyindodana
    Wathi uzuz’ usana kant’ 
    uzuz’ intlahla
    Wazuz’ intlahla kuba kwazalwa uKaschula
    Bathi unguKaschula kanti unguMagrazalula!

    Bafazi ndiboleken’ iindlebe naz’ iindab’ ezimnandi
    Madoda bazan’ 
    iindlebe nirhabule nal’ ulwazi
    Mlisela nomthinjana sondelani ningathi beningazi

    Ngalo mhla kwazalwa 
    iNjingalwazi
    Ndithetha ngeNjingalwazi ejing’ ulwazi
    INjingalwaz’ 
    ebalasele ngokuphand’ ulwazi

    INjingalwazi engagcisiyo 
    ngolwazi
    INjingalwazi 
    ephila ngokusasaz’ ulwazi
    Ah! Mhlekazi! Ndiyakhahlela ndikothulela umnqwazi!
    – nguHleze Kunju

    Previous ArticleSOUTHERN KINGS NAME TEAM TO FACE SUNWOLVES
    Next Article Night Bowls enters knockout stages
    Grocott's Mail

      Comments are closed.

      Code of Ethics and Conduct
      GROCOTT’S SUBSCRIPTION
      RMR
      Listen to RMR


      Humans of Makhanda

      Humans of Makhanda

      Weather    |     About     |     Advertise     |     Subscribe     |     Contact     |     Support Grocott’s Mail

      © 2025 Maintained by School of Journalism & Media Studies.

      Type above and press Enter to search. Press Esc to cancel.