Grocott's Mail
  • NEWS
    • Courts & Crime
    • Features
    • Politics
    • People
    • Health & Well-being
  • SPORT
    • News
    • Results
    • Sports Diary
    • Club Contacts
    • Columns
    • Sport Galleries
    • Sport Videos
  • OPINION
    • Election Connection
    • Makana Voices
    • Deur ‘n Gekleurde Bril
    • Newtown… Old Eyes
    • Incisive View
    • Your Say
  • ARTSLIFE
    • Cue
    • Makana Sharp!
    • Visual Art
    • Literature
    • Food & Fun
    • Festivals
    • Community Arts
    • Going Places
  • OUR TOWN
    • What’s on
    • Spiritual
    • Emergency & Well-being
    • Safety
    • Civic
    • Municipality
    • Weather
    • Properties
      • Grahamstown Properties
    • Your Town, Our Town
  • OUTSIDE
    • Enviro News
    • Gardening
    • Farming
    • Science
    • Conservation
    • Motoring
    • Pets/Animals
  • ECONOMIX
    • Business News
    • Entrepreneurship
    • Personal Finance
  • EDUCATION
    • Education NEWS
    • Education OUR TOWN
    • Education INFO
  • Covid-19
  • EDITORIAL
Facebook Twitter Instagram
Trending
  • In the words of Nelson Mandela, “To deny people their human rights is to challenge their very humanity”
  • Flooding at the James Kleynhans Water Treatment Works
  • Avbob 2023 Poetry Competition Second Place: Jeannie Wallace McKeown
  • Avbob 2023 Poetry Competition Winner: Sithembele Isaac Xhegwana
  • Residents of Extensions Nine, 10, Transit Camp, Phumlani and Enkanini voice discontent!
  • Makhanda Creatives Speak Out
  • Running towards a drug and alcohol-free Makhanda
  • What’s On 23 – 30 March
Facebook Twitter Instagram
Grocott's Mail
  • NEWS
    • Courts & Crime
    • Features
    • Politics
    • People
    • Health & Well-being
  • SPORT
    • News
    • Results
    • Sports Diary
    • Club Contacts
    • Columns
    • Sport Galleries
    • Sport Videos
  • OPINION
    • Election Connection
    • Makana Voices
    • Deur ‘n Gekleurde Bril
    • Newtown… Old Eyes
    • Incisive View
    • Your Say
  • ARTSLIFE
    • Cue
    • Makana Sharp!
    • Visual Art
    • Literature
    • Food & Fun
    • Festivals
    • Community Arts
    • Going Places
  • OUR TOWN
    • What’s on
    • Spiritual
    • Emergency & Well-being
    • Safety
    • Civic
    • Municipality
    • Weather
    • Properties
      • Grahamstown Properties
    • Your Town, Our Town
  • OUTSIDE
    • Enviro News
    • Gardening
    • Farming
    • Science
    • Conservation
    • Motoring
    • Pets/Animals
  • ECONOMIX
    • Business News
    • Entrepreneurship
    • Personal Finance
  • EDUCATION
    • Education NEWS
    • Education OUR TOWN
    • Education INFO
  • Covid-19
  • EDITORIAL
Grocott's Mail
You are at:Home»Uncategorized»KASCHULA TRIBUTE-LICENCE TO WRITE
Uncategorized

KASCHULA TRIBUTE-LICENCE TO WRITE

Grocott's MailBy Grocott's MailMarch 2, 2017No Comments5 Mins Read
Facebook Twitter Pinterest LinkedIn Tumblr Email

The first of March was a very special day for professor Russell Kaschula. He has become an icon in most people’s lives, especially to those whom he has taught, mentored and inspired. Kaschula is not only the NRF SARChI Chair in the Intellectualisation of African Languages, Multilingualism and Education; he is also the father of ‘Technauriture’ (a term referring to the contribution of technology to the preservation and popularising of oral performance in Southern Africa). He has done a lot to elevate isiXhosa poetry. 

 

UFAFA OLUDE
Yintak' obusi kumzi kaXhosa
Siphakula sijolise kuyo kuba
Olufaf' olude 
lusikhombis' ubuncwane
Sisity' esihle esingazange 
sadlela
Yintong' entle egawulw' 
ezizweni
Ingxangxos' egxanyel' 
ezizweni

Sebekubik' amabala 
bekunyephuza,
bekudlis' igusha, wen’ 
ujonga phambili
Ndoma ndijing' Iliso 
kwedini yasemzini 
eyafika ngokuthwal' 
uxanduva yaphuhlisa,
Yaphuhlis’ ulwimi 
lwakaNtu phakathi 
kokhwel' ecingweni, 
"oosingaMaXhosa
abafe bethwel' 
umnqwazi" qhubeka! 
Qhubeka, wena ubhexesha.
Amade ngawetyala! 
Ah! Kaschula! 
Tsi ndingabonga de 
litshone ngawe!
Ngcingcilili!
– nguAkhona ‘Bhodl’ ingqaka’ Mafani

UBUNJINGALWAZI
Ubunjingalwazi 
bungayintoni na?
Bungayintoni 
ngaphandle kobuthandazwe?
Kant' amaXhosa 
ayethetha oku,
xa esith' isandla sihlamb' 
esinye?
Kodwa ezakho izandla 
zihlamba isizwe,
Ewe zihlamba zihlambulula 
isizwe sikaXhosa
 
Sikubonile usilwa 
ukutshabalala kwesiXhosa
Sele abanini bolwimi besoyika behlehl’ umva
Wena wama, wayintsika, 
ugxile ekubeni ulwimi 
lwesiXhosa malusetyenziswe luhlonitshwe, 
Kumaziko emfundo malufundiswe, maluphuhliswe!
 Ewe nakule lahleko 
yalo malukhawuleze 
luphuthunywe Ubunjingalwazi sibubona kuwe mzukulwana 
kaKaschula!
Sithi camagu kuwe mhlekazi! Camagu baw' uKaschula!
– nguSiphelo ‘Nqontsonqa’ Dyongman

UMBHAYIZO WEENYHWAGI
(Isinikizelo kuProfesa Russell H Kaschula)
Deda mhlangala, le nyashaza namhla iyaswabuluka 
Iphapha nentlwayelelo yamathwathwa obomi.
Thina sigxotha isitshatshela sobuganyonyo.
Iingqungquthela zengqondo siziphangile namhla 
asilambathi,
Kuba nakwizitywakadi 
zamahlathi 
silondoloza izichenene.
Soleka umsundulo sikhweza iintlambo. Kanti lona
 olu nxano
Luncanyiswa 
ziingqimba zomgquba.
Nakwiimbizo zezala 
siphosa igolide.

Bathe besithi xathula, 
sathi Kaschula;
Baye bathi rhuthula, sathi 
thina Kaschula;
Bakuthi mathula, siye 
sathi Kaschula;
Nabathe Rhashula, baxelelwe bathula,
Sithe, makwedini, lo ke 
yena sithi nguKaschula!

Asizidwangube zodwa 
ezibonisela iimpindo zeTsitsa;
Nenjojeli yakwaKaschula 
ithe ndimde ngako konke;
Ingcotshile yade 
yankatshela neenqanawe
Kuba naphesha kweelwandle le ngqavula yolwazi iyaqokela.
Wofika idimbaza kwizisele zesiXhosa, bahlahlambe abomthomnyama,
Bathi, ‘Kwathi, kwathi, 
yini na le?’
Iphendule iminyanya ithi le nto umoya inentumekelelo.
Namhlanje nali elamanyange, sebe-sebe, ngale kwemida 
yolusu.
Lodenda kuba kutheni na, kuba lona alizulelwa 
nazizisebezo zaseBhakubha?
Namhlanje sixakathula namaqhathula akhotha 
exathula ethe chu noKaschula.
Ndimi!   
– nguSimthembile Matyobeni

AH! SOMALWIMI!
Hlabelani bafazi nenz’ intsholo
Zintombi bizan’ amayeyeye
Niqambe nigraye nisile
Nisenz’ umtyangampo nixel’ abafo
Ngaye lo Somalwimi

Tsiyoooooooo!
Wavel’ eKapa singamazi 
Ethwele ethwalisiwe
Ephekiwe phantsi kweso sandla
SikaPeter Mtuze ethuthuzele
Emthuthuzela ecaleni kooYaliManisi

Iimbongi zikaNtu zazal’ imbongi
Zayizala yabonga ngokwahlukileyo
Izibongo zayo zondel’ ezingqondweni
Kwimizi ngemizi iyabongwa
Kwimizi ngemizi kuthethwa ngayo
Le mbongi inguSomalwimi

Ah! Somalwimi!
Uzibhunyul’ izibhunqe zobuthi
Zokucalulana ngobuhlanga
Sathi sijong’ uMlungu
Suka sabon’ indoda yomXhosa
Exhosa ixhosile
Ah! Somalwimi!

Ndiyekeni mna ndingabongi 
Ndinqandeni mna ndingathethi
Kuba ukuthetha kwam 
Ndithetha kucamngc’ abanye 
Koko ndikuthethileyo
Siya kunqaka Somalwimi
Sithi nenenene ibhekile uyayazi
‘Ba bekungenjalo ngele wasixelelayo

Ah! Somalwimi!
Kwedin’ iintonga ziqoqiwe
Amadalo aloliwe
Sikunik’ izandla siyakuntyontyela
Nyantsula Somalwimi sikunik’ iintsikelelo
Siyakuqhwabela sikunik’ ihlombe
Sivumele sithi iilwimi unazo
Kodwa ulwimi akunalo
Buza kwabakwaziyo
Ah! Somalwimi!
– nguDumisa Julius Mpupha

 

UMHLA WOKUQALA KWEYOKWINDLA
Ngomhla wokuqala k
weyoKwindla kuloo minyaka
Umhlaba wazuz’ isipho, 
isipho esiyindodana
Wathi uzuz’ usana kant’ 
uzuz’ intlahla
Wazuz’ intlahla kuba kwazalwa uKaschula
Bathi unguKaschula kanti unguMagrazalula!

Bafazi ndiboleken’ iindlebe naz’ iindab’ ezimnandi
Madoda bazan’ 
iindlebe nirhabule nal’ ulwazi
Mlisela nomthinjana sondelani ningathi beningazi

Ngalo mhla kwazalwa 
iNjingalwazi
Ndithetha ngeNjingalwazi ejing’ ulwazi
INjingalwaz’ 
ebalasele ngokuphand’ ulwazi

INjingalwazi engagcisiyo 
ngolwazi
INjingalwazi 
ephila ngokusasaz’ ulwazi
Ah! Mhlekazi! Ndiyakhahlela ndikothulela umnqwazi!
– nguHleze Kunju

UWARHASHULA
Mzukulwana kaKaschula
Ngenene unguwaRhashula
Igqirha eliyindoda likaDingezweni
Elabonwa ngoka Mntuze
Igqirha lamagqirha elakuthwesayo
Ndiyarhanela wakuthwesa ngesilo
Ekulungiselela umsebenzi onzima
Wokuxhonkxa iinkcubabuchopho
Oogqirha beelwimi zamaAfrika
Iingcaphephe zolwimi noncwadi

Ntlambi yeentlambo zamaQwathi
Mxhonkxi wemithi yamahlathi aseGoso
Kanti ngaloo ndlela uncanca isiXhosa
Kanti ngaloo ndlela uphantsi koqeqesho
Oluya kukwenza ulutho mhla ngowayekela.

Mnyamezeli njengookhokho bakho
Awath’ amaNgesi abenz’ igwiba lawo
Kanti abazuzis’ ithamsanqa
Badal’ ubudlelwane
Badal’ unxibelelwano
Belungiselela ikamva elingaziwa bani.

Sizukulwana samaJamani namaWendu
Basiphathela amaJalumane neentsimbi zeplastikhi
Ambatha amakhosikazi ahomba ngezidanga amadoda
Zaphuhlisana iinkcubeko
Bath’ abakhwetha bakho
Athi amagqirha owathwesileyo
Usibonisile ukuba ukwanda kwaliwa ngumthakathi
Usibonisile ukuba abantu ngabantu ngobuntu
Usibonisile ukuba umntu ngumntu ngabantu
Athontelana amaAfrika ezo kufunxa ulwazi.

Dadela enzulwini mzukulwana kaKaschula
Gqwetha ude uye kuma ngeJaji
Kakade wayinikwa intonga kwaSesile

Ngesigama, ngolwimi ngenkcubeko
Hlanganisa imihlambi eyalanayo
KwiSebe leeLwimi
kwiYunivesithi ngokubanzi
Kwisixeko esiyingxaki
Isixeko seengcwele
Esiphantsi kweNtaba yezono

Isiphiwo sakho singummangaliso
Sokudal’ ulwazi
Sokudal’ uxolo
Uwatyhutyhile amaziko emfundo
Ah! Daluxolo! Ah! Dalulwazi!
Sivuyisana nawe ngomhla wakho wokuzalwa
UQamata akusikelele akuthamsanqelise. 
– nguGodfrey Mona

 

 


UMHLA WOKUQALA 
KWEYOKWINDLA
Ngomhla wokuqala k
weyoKwindla kuloo minyaka
Umhlaba wazuz’ isipho, 
isipho esiyindodana
Wathi uzuz’ usana kant’ 
uzuz’ intlahla
Wazuz’ intlahla kuba kwazalwa uKaschula
Bathi unguKaschula kanti unguMagrazalula!

Bafazi ndiboleken’ iindlebe naz’ iindab’ ezimnandi
Madoda bazan’ 
iindlebe nirhabule nal’ ulwazi
Mlisela nomthinjana sondelani ningathi beningazi

Ngalo mhla kwazalwa 
iNjingalwazi
Ndithetha ngeNjingalwazi ejing’ ulwazi
INjingalwaz’ 
ebalasele ngokuphand’ ulwazi

INjingalwazi engagcisiyo 
ngolwazi
INjingalwazi 
ephila ngokusasaz’ ulwazi
Ah! Mhlekazi! Ndiyakhahlela ndikothulela umnqwazi!
– nguHleze Kunju

Previous ArticleSOUTHERN KINGS NAME TEAM TO FACE SUNWOLVES
Next Article Night Bowls enters knockout stages
Grocott's Mail

Comments are closed.

Tweets by Grocotts
Newsletter



Listen

The Rhodes University Community Engagement Division has launched Engagement in Action, a new podcast which aims to bring to life some of the many ways in which the University interacts with communities around it. Check it out below.

Humans of Makhanda

Humans of Makhanda

Weather    |     About     |     Advertise     |     Subscribe     |     Contact     |     Support Grocott’s Mail

© 2023 Maintained by School of Journalism & Media Studies.

Type above and press Enter to search. Press Esc to cancel.